Raport FPP: Elastyczność Kodeksu Pracy a odsetek umów cywilnoprawnych
31 maja 2016
W krajach, których główną zasadą funkcjonowania gospodarki jest wolny rynek, swobodna konkurencja oraz brak ograniczeń w prowadzeniu działalności gospodarczej, a prawo pracy jest elastyczne, występuje najmniejszy odsetek osób pracujących w oparciu o umowy cywilnoprawne. W Polsce wskaźnik zatrudnionych poza Kodeksem Pracy jest najwyższy w Unii Europejskiej – aż 28,3%
1
pracujących to osoby na umowach czasowych. Warto skorzystać z doświadczenia państw Unii Europejskiej o najwyższym wskaźniku etatów – Estonii, Danii czy Litwy – by wdrożyć sprawdzone i skuteczne elementy polityki w obszarze systemowych rozwiązań promujących zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę takie, jak m.in. uelastycznienie form świadczenia pracy czy upowszechnienie układów zbiorowych. Zastosowanie efektywnych rozwiązań jest kierunkiem prowadzącym do zwiększenia liczby etatów, daje też możliwość odejścia ustawowego regulowania płacy minimalnej – jak np. w Szwecji, Danii, Finlandii czy Austrii.
„Doświadczenia innych państw Unii Europejskiej w zakresie zmian prowadzących do zwiększenia liczby osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę są dobrym wzorem do wdrożenia zmian legislacyjnych w polskim prawie. Najważniejsze jest stworzenie narzędzi i rozwiązań zachęcających pracodawców do zatrudniania na etatach. Analizując sytuację rynku pracy w poszczególnych państwach UE można dostrzec
najbardziej efektywne instrumenty ograniczające nadużywanie umów cywilnoprawnych.
Dzięki wprowadzeniu
dużego zróżnicowania form świadczenia pracy
w Estonii występuje jedynie 3,1% osób zatrudnionych na czas określony. Z kolei przykład Danii pokazuje jak duże znaczenie mają
silne układy zbiorowe oraz wolny rynek i swobodna konkurencja
w kształtowaniu rynku pracy – tylko 8,6% osób zatrudnionych w oparciu o umowy na czas określony. Natomiast najważniejszym czynnikiem kształtującym rynek pracy na Litwie – tylko 2,8% osób zatrudnionych na podstawie umów czasowych – jest
elastyczność Kodeksu Pracy.
Polska powinna skorzystać z unijnych wzorców i uelastycznić zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę”
– mówi Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Wybrane rozwiązania legislacyjne promujące zatrudnianie w oparciu o umowę o pracę wdrożone w państwach, w których występuje najmniejszy odsetek osób pracujących poza Kodeksem Pracy:
W Danii
2
– układy zbiorowe:
- nie ma jednolitego aktu prawnego – kodeksu pracy – regulującego relacje między pracodawcami i pracownikami wszystkich grup zawodowych
- obowiązek zawarcia umowy o pracę wynika z ogólnych przepisów
- większość zagadnień dotyczących stosunków pracodawca – pracownik w sektorze prywatnym przyjętych zostało w umowie głównej miedzy Duńską Federacją Związków Zawodowych (zrzeszającą ponad 80% osób czynnych zawodowo) a Duńską Konfederacją Pracodawców.
W Estonii
2
– elastyczne prawo pracy:
- w prawie pracy występuje duże zróżnicowanie form świadczenia pracy, m.in.: umowy na czas określony, w tym umowy na czas bardzo krótki, umowy ustne, umowy „zerogodzinowe”
- umowy na czas nieokreślony pozostają dominującą formą prawną świadczenia pracy – odsetek osób zatrudnionych na czas określony wynosi zaledwie 3,7% (najniższy wynik w Unii Europejskiej).
Na Litwie
2
– elastyczne prawo pracy:
- zgodnie z Kodeksem Pracy przewiduje się kilka rodzajów umów o pracę: na czas nieokreślony, na czas określony, sezonowa i umowa dotycząca pracy dodatkowej
- szeroki katalog umów o pracę sprzyja zatrudnianiu w ramach Kodeksu Pracy – tylko 2,8% pracowników jest zatrudnionych w oparciu o umowy czasowe
- mimo szerokiego wachlarza umów cywilnoprawnych, nie są one nadużywane.
1
Dane Eurostat.
2
Raport B2G Relations dla Federacji Przedsiębiorców Polskich „Analiza ram prawnych rynku pracy w krajach członkowskich Unii Europejskiej”, marzec 2016 r.