Klauzule społeczne w przetargach wreszcie stają się normą
19 września 2017
Rynek zamówień publicznych w sektorze administracji rządowej zmienia się na lepsze. Z raportu Urzędu Zamówień Publicznych wynika, że w minionym roku liczba zamówień z klauzulami społecznymi wzrosła aż o 323%.
Najczęściej były to zapisy narzucające wymóg zatrudnienia na etat, gdy charakter obowiązków na to wskazuje. Wprowadzenie tego wymogu, od lat postulowanego przez przedsiębiorców, poprawiło m.in. sytuację pracowników z branży sprzątającej i ochroniarskiej – w ich przypadku wzrost ilości umów o pracę sięgnął 80%. Praktyka pokazuje, że nagminnie wręcz pojawiającym się błędem w przetargach jest
traktowanie zatrudniania pracowników na umowę o pracę jako kryterium punktowanego, a nie jako standardu i warunku koniecznego
wyboru oferenta. Biorąc pod uwagę zarówno regulacje Prawa zamówień publicznych, jak też intencje, które przyświecały ustawodawcy, takie podejście nie zasługuje na akceptację. Wymóg zatrudnienia w oparciu u umowę o pracę ma charakter warunkowy, w efekcie tego SIWZ powinien eliminować oferty, które nie są w stanie sprostać temu kryterium. Dodatkowo, wbrew temu o czym mówi rekomendacja Rady Ministrów z 28 lipca 2015 r., stosowanie klauzul społecznych w postępowaniach na usługi społeczne (o wartości poniżej 30 tys. EUR) nadal nie jest standardem, a to może w istotny sposób naruszać interesy pracowników sektora zamówień publicznych.
W 2016 r. klauzule społeczne zostały uwzględnione łącznie w
1855 zamówieniach publicznych
administracji rządowej, a ich
wartość wyniosła ponad 2,1 mld zł
– w porównaniu z rokiem poprzednim liczba postępowań z klauzulami umownymi
wzrosła ponad trzykrotnie
. Wymóg zatrudnienia na umowę o pracę znalazł się w 1571 postępowaniach (wzrost o
415%
w stosunku do 2015 r.). Klauzule społeczne najczęściej były obecne w zamówieniach na usługi, w mniejszym stopniu przy postępowaniach związanych z robotami budowlanymi i dostawami.
„Na skutek pozytywnych i popieranych – a nawet inicjowanych przez przedsiębiorców – zmian w PZP zamawiający nie tylko mają
obowiązek odchodzenia od dyktatu najniższej ceny
przy rozstrzyganiu przetargów na rzecz kryteriów jakościowych. Muszą także uwzględniać
klauzule społeczne
w momencie tworzenia zapisów Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Należy pamiętać, że to organy publiczne powinny wyznaczać standardy działania i stanowić wzór dla prywatnych przedsiębiorców. Kluczowe jest przeprowadzanie przetargów w oparciu o prawidłowo skonstruowane zapisy SIWZ, zgodne z intencją Ustawodawcy. Zwiększanie liczby zamówień publicznych administracji rządowej, w których korzysta się z klauzul społecznych to sygnał, że zamawiający przywiązują wagę do kształtowania zdrowego rynku pracy. Należy pamiętać, że w tym przypadku obowiązek zatrudniania na umowę o pracę przez wykonawców jest wymogiem, nie zaś dodatkowo punktowanym kryterium” – mówi Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich.
„Precyzyjne zapisy i postępowanie przetargowe uwzględniające interesy każdej ze stron to
podstawa efektywnego wydatkowania publicznych środków, a także korzyść dla całej polskiej gospodarki.
Realnym efektem może być potencjalny wzrost zatrudnienia czy zwiększenie wpływów podatkowych. Ponadto klauzule społeczne w przetargach – w tym wymóg zatrudnienia na umowę o pracę, gdy charakter obowiązków na to wskazuje – to wyjście naprzeciw społecznym oczekiwaniom. Pracownicy chcą mieć pewność warunków zatrudnienia, a co za tym idzie
godziwej płacy
. Cieszyć może fakt, że w wyniku obowiązkowych etatów w branży ochrony i sprzątania nastąpił wzrost liczby umów o pracę o ok. 80%” – dodaje Marek Kowalski.
Według przepisów zamawiający posiada prawo do uzyskania od wykonawców i podwykonawców
dokumentów, które potwierdzają zatrudnienie pracowników na podstawie umowy o pracę
– musi się w nich znajdować imię i nazwisko, data zawarcia i rodzaj umowy, a także wymiar etatu. Jest to narzędzie realnej kontroli nad usługami realizowanymi na rzecz zamawiającego – korzystanie ze świadczeń sprawdzonych, rzetelnych firm, które respektują przepisy oraz prawa pracownicze to zasadniczy element służący normalizacji rynku zamówień publicznych.
Prawo do kontroli – z urzędu – faktycznego stanu zatrudniania pracowników przez wykonawców i podwykonawców posiada Państwowa Inspekcja Pracy.