FPP: Wymuszenie zrzeczenia się odsetek ustawowych wątpliwe w świetle prawa Unii Europejskiej
11 lipca 2017
Nowe Prawo zamówień publicznych zwraca uwagę na wyrównanie praw i wpływu na zamówienie między wykonawcą i zamawiającym. Jednak praktyka daleka jest od obowiązków ustawowych. W SIWZ nagminnie pojawiają się zapisy niezgodne z prawem polskim i Unii Europejskiej, które w rażący i wyraźny sposób szkodzą przedsiębiorcom i stawiają zamawiającego w uprzywilejowanej pozycji. Jednym ze szkodliwych zapisów SIWZ jest nakaz zrzeczenia się ustawowo przewidzianych odsetek za opóźnienia w płatnościach na rzecz wykonawcy.
Takie postępowanie jest wprost sprzeczne z art. 481. § 1. Kodeksu Cywilnego,
który mówi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Wymóg zrzeczenia się ustawowych odsetek
jest nie tylko niezgodny z prawem polskim, ale także unijnym i przeczy idei równości między zamawiającym i wykonawcą
m.in. dlatego, że odsetki mają być sposobem na odzyskanie równowagi finansowej spowodowanej zastojami płatniczymi.
Należy podjąć działania, które uniemożliwią wymuszanie zapisami SIWZ zrzekanie się odsetek ustawowych za opóźnienie w umowach o zamówienie publiczne.
„
Odsetki za zwłokę w płatnościach są należne przedsiębiorcy – niezależnie od tego, jaki podmiot jest zamawiającym
. Niestety wbrew obowiązującym przepisom – zarówno w prawie polskim, jak i unijnym – zamawiający nieustająco, jako obowiązujący zapis SIWZ, zamieszczają obowiązek zrzeczenia się przez wykonawcę przysługujących mu ustawowo odsetek.
To szkodliwe działanie, które stawia wykonawcę w gorszej pozycji niż zamawiającego i odbiera mu jeden z podstawowych mechanizmów ułatwiających odzyskanie płynności finansowej, zabezpieczającej ciągłość działania firmy.
Oburzające jest, że takie praktyki są powszechne – mimo uznania ich za bardzo wątpliwe w świetle przepisów prawa Unii Europejskiej. Należy zmienić ten stan rzeczy i doprowadzić do wdrażania dobrych praktyk w zamówieniach publicznych oraz utrzymywania prawidłowych terminów płatności, co będzie korzystne nie tylko dla wykonawców i zamawiających, ale także całej gospodarki” –
mówi
Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Dodatkowo, należy z pełną mocą podkreślić, że zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych,
jeśli dłużnikiem jest podmiot publiczny, wierzycielowi przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych bez wezwania
. Ten przepis wskazuje na obowiązek naliczania należnych odsetek przez dłużnika – podmiot publiczny, nawet jeżeli wierzyciel o odsetki wyraźnie nie występuje. Przepis ten ma na celu wdrożenie zapisów zawartych w art. 4 ust. 1 dyrektywy 2011/7/UE
1
, której celem jest: ”
zdecydowana zmiana w kierunku kultury szybkich płatności, w ramach której wszelkie zapisy uniemożliwiające naliczanie odsetek należy zawsze uznawać za rażąco nieuczciwy warunek umowy lub praktykę, w celu odwrócenia tej tendencji i zniechęcenia do przekraczania terminów płatności”
2
.
Przykłady niewłaściwych zapisów SIWZ i praktyk zamawiających w sektorze ochrony zdrowia:
- Brak proporcjonalności wskazanej w prawie zamówień publicznych
- Nienegocjowalny charakter umowy o zamówienie publiczne
- Nadużywanie instytucji kary umownej
- Niejasne przesłanki naliczania kar umownych
- Terminy dostaw jako pozorne kryteria oceny ofert
- Wymuszanie zrzeczenia się odsetek ustawowych
- Bezzasadny zakaz cesji wynagrodzenia w umowach o zamówienie publiczne
- Błędna interpretacja kwestii Jednolitego Europejskiego Dokumentu Zamówienia
Sektor
zamówień publicznych
z uwagi na wielkość –
w 2015 r. jego wartość wynosiła ponad 116 mld zł
3
– powinien pozostawać pod szczególnym nadzorem. Jak wynika z raportu FPP nadal istnieją duże wyzwania dla wykonawców i zamawiających, dlatego
szczególną uwagę należy przywiązywać do przeprowadzania przetargów w oparciu o prawidłowo skonstruowane zapisy Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, zgodne z intencją Ustawodawcy.
[1]
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz. Urz. UE L 48 z 23.02.2011, str. 1).
[2]
Zob. motyw 12 preambuły do dyrektywy 2011/7/UE
[3]
Źródło: Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2015 r.