FPP i CALPE: Legislacyjne podsumowanie 2018 roku
16 stycznia 2019
Federacja Przedsiębiorców Polskich oraz Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE) podsumowują działania legislacyjne w 2018 roku. W Dzienniku ustaw opublikowano 216 ustaw, z czego ok. 120 dotyczy przedsiębiorców. Wiele zmian wynikało z obowiązku wdrożenia prawa unijnego, część to potrzebne i oczekiwane zmiany prawne. Najważniejszą horyzontalną zmianą prawa gospodarczego było przyjęcie pakietu ustaw nazwanego „Konstytucją biznesu”. FPP i CLPE wskazują, że w kolejnych latach należałoby zdecydowanie ograniczyć liczbę nowelizacji poszczególnych ustaw, aby zmiany prawa były jak najrzadsze, a tym samym łatwiejsze w stosowaniu.
Najliczniejsze zmiany dotknęły prawo podatkowe. Właściwie nie było tygodnia, aby do konsultacji społecznych nie trafił projekt nowelizacji lub nowej ustawy albo rozporządzenia w tym obszarze prawa.
Długofalową, fundamentalną reformą zapoczątkowało przyjęcie ustawy o
pracowniczych planach kapitałowych (PPK)
[1]
PPK mogą stać się środkiem zwiększania oszczędności pracujących w Polsce, z jednoczesnym wzrostem nakładów na inwestycje.
Jedną z mniej obszernych, ale ważnych ustaw mijającego roku jest ustawa o
fakturowaniu elektronicznym w zamówieniach publicznych
[2]
.
Ta ustawa jest dobrym przykładem zdroworozsądkowego wdrożenia prawa unijnego. Projektodawcy tak ukształtowali przepisy, aby zapewnić maksymalne korzyści z wdrożenia nowych technologii, a jednocześnie nie nakładać na adresatów nadmiernych obowiązków i kosztów. Na docenienie zasługuje uwzględnienie dotychczasowych, utrwalonych instytucji prawnych. To daje nadzieje na bezproblemowe upowszechnienie faktur elektronicznych w transakcjach z sektorem publicznym, a dzięki temu osiągniecie korzyści z elektronizacji, a nawet przyspieszenie płatności. Podobnie, nowy etap elektronizacji, nie tylko dla przedsiębiorców, rozpoczęły m.in. ustawy o
elektronicznych receptach
[3]
i zwolnieniach lekarskich
[4]
.
„
Niewątpliwie
życzliwie należy przyjąć rozbudowany w ustawie – Prawo przedsiębiorców
[5]
katalog zasad, którymi ma kierować się administracja w kontaktach z przedsiębiorcami.
Prawodawca nakazuje m.in., aby organy kierowały się w swoich działaniach zasadą zaufania do przedsiębiorcy
, zakładając, że działa on zgodnie z prawem, uczciwie oraz z poszanowaniem dobrych obyczajów.
W ramach tego samego pakietu ustaw ustanowiony został Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Na ocenę tej instytucji musimy jednak poczekać, ponieważ wydaje się, że jest ona nadal w stadium organizacji. Mniej widoczne w debacie publicznej, ale bardzo cenne i praktyczne zmiany wprowadzono do Centralnej Ewidencji i Informacji Gospodarczej. Te ostatnie zmiany są przykładem solidnej pracy administracji nad udoskonalaniem rozwiązań służących codziennemu prowadzeniu działalności gospodarczej”
–
mówi Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich, prezes
Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE)
.
„W 2018 r. kontynuowano praktykę przyjmowania ustaw zbiorczych, obejmujących różne dziedziny prawa, czego przykładem jest ustawa zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia
uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym
[6]
.Wspólnym motywem tego typu ustaw jest ułatwianie wykonywania działalności gospodarczej. Jakkolwiek wprowadzane w ten sposób zmiany zwykle odpowiadają na konkretne potrzeby, to sama praktyka przyjmowania tego rodzaju ustaw jest wątpliwa. Na przykładzie ustawy „deregulacyjnej” z 9 listopada widać, że tego typu ustawy powinny być absolutnym wyjątkiem, a nie stałą praktyką ustawodawcy. Wypada zauważyć, że 31 z 34 ustaw zmienionych ustawą z 9 listopada była już znowelizowana, albo nawet wprowadzona do porządku prawnego jako nowa ustawa, także w 2018 r., a 29 nawet w drugim półroczu tego roku. Niemal co trzecia, bo dziesięć ustaw objętych tą najnowszą „deregulacją” została zmieniona tego samego dnia na mocy innych ustaw. Szczególnie niepokoi łatwość wprowadzania zmian w kodeksach. Sam Kodeks spółek handlowych był zmieniony dwukrotnie 9 listopada 2018 r., a w opracowaniu są kolejne zmiany. Starania o poprawę otoczenia prawnego są godne poparcia, ale
prawodawca nie może zapominać, że przedsiębiorcy od systemu prawnego przede wszystkim oczekują stabilności i przejrzystości.
”
– wskazuje Grzegorz Lang, ekspert Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).
Istotne zmiany legislacyjne w 2018 roku:
-
Ustawa o zasadach pozyskiwania informacji o niekaralności osób ubiegających się o zatrudnienie i osób
zatrudnionych
w podmiotach sektora finansowego
– trafna regulacja sektorowa.
-
Ustawa o wspieraniu nowych inwestycji
[7]
– bardzo ważny akt prawny, który wprowadził fundamentalne zmiany do systemu udzielania pomocy publicznej, odchodząc od terytorialnego podejścia do udzielania pomocy w specjalnych strefach ekonomicznych
-
Nowelizacja ustawy o
usługach płatniczych
[8]
– udana inicjatywa ułatwiająca obrót płatniczy.
-
Ustawa o skróceniu okresu przechowywania akt pracowniczych oraz ich elektronizacją
[9]
. Ta długo postulowana ustawa nie została odpowiednio wcześnie uzupełniona rozporządzeniami, chociaż była przyjęta w styczniu 2018. Niestety znowu ustawie nie towarzyszyły projekty rozporządzeń, a koszty braku współdziałania ministerstw poniosą przedsiębiorcy.
Ten przykład obnaża poważną wadę systemu stanowienia prawa – brak wyraźnego przypisania odpowiedzialności za projektowane regulacje
.
-
Skrócenie ogólnego terminu przedawnienia roszczeń
– bardzo ważna zmiana, która wzmocniła ochronę konsumentów, ale niestety osłabiła sytuację wierzycieli w obrocie gospodarczym.
To rozwiązanie kłóci się oczywiście z innymi inicjatywami
służącymi właśnie wzmocnieniu wierzycieli-przedsiębiorców, przede wszystkim wartościowymi zmianami prawa wprowadzonymi rok wcześniej na mocy ustawy z 7 kwietnia 2017 r. w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności
[10]
-
Unijne rozporządzenie o ochronie danych osobowych (
RODO
)
[11]
– wykonaniu rozporządzenia towarzyszyło uchwalenie, ledwie dwa tygodnie przed wejściem w życie RODO, nowej ustawy o ochronie danych osobowych.
[12]
. Wokół reformy ochrony danych osobowych narosło wiele mitów i wątpliwości, niektóre wręcz komiczne – jak np. zakazywanie podpisywania rysunków przez przedszkolaków (!). Wszystkie wątpliwości systematycznie wyjaśniało zarówno Ministerstwo Cyfryzacji, jak i Urząd Ochrony Danych Osobowych.
Być może wielu wątpliwości można by uniknąć, gdyby ustawa była przygotowana wcześniej
, dzięki czemu w czasie bezpośrednio poprzedzającym wejście RODO w życie odpowiedzialni urzędnicy nie musieliby angażować się w prace legislacyjne.
-
Ustawa o
zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem
osoby fizycznej
[13]
– potrzebna odpowiedź na narastające zjawisko zmiany pokoleniowej w małych firmach.
-
Nowelizacja
ustawy o partnerstwie publiczno-prywatny
[14]
– opracowana po wielu miesiącach pogłębionych konsultacji w grupach roboczych składających z ekspertów sektora publicznego i prywatnego. Taki sposób
opracowywania aktów prawnych znacząco zwiększa szanse, że nowelizacja spełni oczekiwania i nieprędko będzie konieczna kolejna zmiana
.
-
Nowelizacja ustawy o odpadach
[15]
– ustawodawca bardzo szybko reagował na negatywne zjawiska. Cała Polska z niepokojem obserwowała masowe pożary na nielegalnych składowiskach odpadów. Reakcją na ten proceder była lipcowa ustawa. Jakkolwiek pozytywnie należy ocenić zdecydowane działania władz, sama konieczność takiej nagłej interwencji legislacyjnej ukazała deficyt zdolności analitycznych administracji.
-
Ustawa o
Solidarnościowym Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych
[16]
– zniesiono nieracjonalne sankcje za uchybienia w regulowaniu składek przez zatrudniających osoby niepełnosprawne. Przyjęty kierunek zmian jest bardzo korzystny dla pracowników i pracodawców. Ta zmiana pokazuje, że
zmiana nawet jednego przepisu może istotnie poprawić warunki zatrudnienia i prowadzenia działalności gospodarczej. Jest to przykład przemyślanej i celnej zmiany prawa
.
-
Przekształceniu użytkowania wieczystego
gruntów wykorzystanych na cele mieszkaniowe we własność towarzyszyło duże zamieszanie i obawy o negatywne skutki pierwotnie przyjętej ustawy
[17]
. Po niecałych pięciu miesiącach potrzebna była bardzo pilna nowelizacja, która uchroniłaby przedsiębiorców deweloperskich, spółki dysponujące mieszkaniami zakładowymi i spółdzielnie mieszkaniowe przed ogromnymi dopłatami z tytułu „zwrotu” hipotetycznej pomocy publicznej.
Na etapie projektowania ustawy w pierwszej połowie roku zabrakło po prostu rzetelnych symulacji stosowania ustawy, które zawsze powinny być częścią procesu sporządzania oceny skutków regulacji (OSR)
.
[1]
Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowym, Dz. U., poz. 2215.
[2]
Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o elektronicznym fakturowaniu w zamówieniach publicznych, koncesjach na roboty budowlane lub usługi oraz partnerstwie publiczno-prywatnym, Dz.U. poz. 2191
[3]
Ustawa
z dnia 1 marca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wprowadzeniem e-recepty, Dz. U. poz. 697.
[4]
Ustawa
z dnia 13 września 2018 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ustaw o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Dz. U. 1925
[5]
Ustaw w związku ze skróceniem okresu przechowywania akt pracowniczych oraz ich elektronizacją, Dz. U. poz. 646.
[6]
Ustaw
a z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym, Dz. U. poz. 2244.
[7]
Ustaw
a
z 10 maja 2018 r. o wspieraniu nowych inwestycji, Dz. U. poz. 1162.
[8]
Ustaw
a
z dnia 4 października 2018 r. o produktach kosmetycznych, Dz. U. poz. 2227.
[9]
Ustaw
a
z dnia 10 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze skróceniem okresu przechowywania akt pracowniczych oraz ich elektronizacją, Dz.U. poz. 357.
[10]
Ustaw
a
z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, Dz. U. poz. 933.
[11]
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE, Dz. Urz. L 119, z 4.5.2016 r.
[12]
Ustaw
a
z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych, Dz. U. 2018 poz. 1000.
[13]
Ustaw
a
z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, Dz. U. poz. 1629.
[14]
Ustaw
a
z dnia 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1693.
[15]
Ustaw
a
z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 1592.
[16]
Ustaw
a
z dnia 23 października 2018 r. o Solidarnościowym Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, Dz. U. poz. 2192.
[17]
Ustaw
a
z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów, Dz. U. poz. 1716.